Nguyễn Tất Nhiên_Thơ_Nhạc_Chuyện Tình...

• Liên Khúc Thà Như Giọt Mưa (Phạm Duy)của springmyosotis 
•  
• 
  
• Thơ Nguyễn Tất Nhiên Qua Nhạc Phạm Duy

  Chuyện tình nhà thơ Nguyễn Tất Nhiên

  Tác giả Đoàn Vi Thượng 

  
  Có thể nói thơ và chuyện tình của Nguyễn Tất Nhiên trở thành một hiện tượng nổi bật tại miền Nam vào những năm đầu thập niên 1970.
  
  Ông làm thơ hay – điều đó là hẳn nhiên, nhưng chuyện tình được “rêu rao” trong thơ ông khiến dư luận hết sức chú ý. Nguyễn Tất Nhiên yêu rất thật và thơ ông cũng phản ánh quá thật những tâm tình nóng hổi khi yêu làm cho giới bạn đọc, nhất là học sinh, sinh viên đều có những đồng cảm sâu sắc.
  Duyên của tình ta con gái Bắc.
  
  Nguyễn Tất Nhiên tên thật là Nguyễn Hoàng Hải, sinh năm 1952, tại Biên Hoà (Đồng Nai). Năm đệ tứ (lớp 9), ông để ý đến một cô bạn học người Bắc, tên Bùi Thị Duyên rất xinh đẹp. Chính vào năm đó, Nguyễn Tất Nhiên bắt đầu làm thơ. Thật đáng kinh ngạc, những bài thơ đầu tay đã có sự cuốn hút lạ thường nên chỉ vài năm sau đó ông đã sớm nổi danh. Với những bài thơ này – chủ yếu viết cho Duyên, Nguyễn Tất Nhiên đã tập hợp in thành tập mang tên “Thiên tai” khi học lớp đệ nhất (lớp 12) và thân hành mang đi bán tại các lớp trong trường.
  
  Khi tập thơ phát hành, Nguyễn Tất Nhiên nổi tiếng ngay, và vì thế ở Biên Hoà, người ta bắt đầu đồn thổi về chuyện tình Duyên – Nhiên khắp nơi. Sau này, Bùi Thị Duyên kể:
  “Tụi này biết nhau từ hồi nhỏ, lúc đó còn ngây thơ, tôi chưa nghĩ gì, còn Nguyễn Tất Nhiên có nghĩ gì hay không thì tôi không biết. Gặp nhau, biết nhau từ lúc 14 – 15 tuổi. Tôi được Nhiên tặng một quyển thơ mà như anh nói chỉ có 3 bản chính đặc biệt (trong số 100 bản), một cho Nhiên, một bản cho tôi, và một bản cho một người quan trọng nào đó. Tôi biết sự hình thành quyển thơ là từ tôi mà ra chứ không phải không, nhưng thật ra chúng tôi chẳng có gì hết, bạn bè trong lớp ai cũng biết. Dĩ nhiên là tôi rất xúc động vì một quyển thơ viết cho tôi. Nhưng tôi đã gặp và nói với Nguyễn Tất Nhiên rằng mình chỉ là bạn thôi, nếu Nhiên muốn đi xa hơn nữa thì tôi không gặp Nhiên đâu. Sau đó anh ấy cũng công nhận chỉ muốn là bạn, nhưng thật ra nói thế cho qua để mà còn tiếp tục được gặp tôi”.
  
  Cũng cần được nói thêm, ở Biên Hoà thời ấy có rất nhiều nhà thờ. Là người theo đạo, Bùi Thị Duyên hay đi lễ, và những buổi sáng hay chiều, anh chàng làm thơ si tình Nguyễn Tất Nhiên thường ngồi trong quán cà phê bên đường để ngắm nhìn người đẹp đi ngang qua. Ắt hẳn đã nhận ra tình mình chỉ là đơn phương, thơ của ông viết cho Duyên đa phần là thở than, trách móc, có khi rất… dữ dội.  
  
  Bài thơ đầu tiên ông làm cho Duyên đã có tên là “Khúc tình buồn”, sau đó nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành bản nhạc “Thà như giọt mưa” hầu như ngày nào cũng được phát trên Đài phát thanh Sài Gòn, được giới học sinh, sinh viên mua, chép, chuyền tay nhau với tất cả sự thích thú vốn có cũa tuổi trẻ:
  
  “Thà như giọt mưa
  Vỡ trên mặt Duyên
  Để ta nghe thoáng
  Tiếng mưa vội đến
  Những giọt run run
  Ướt ngọn lông măng
  Khiến người trăm năm
  Đau khổ ăn năn
  Khiến người tên Duyên
  Đau khổ ăn năn
  Khiến người tên Duyên
  Đau khổ muôn niên”.
  
  Với cái tên Duyên được “rêu rao” trong ca từ một cách thê thiết như thế, cảm xúc của người nghe như được nhân lên gấp bội, cho nên bản nhạc cũng như tên tuổi của Nguyễn Tất Nhiên nhanh chóng được lan truyền rất rộng rãi.
  Tiếp sau bản nhạc đó, và ngoài tập thơ “Thiên Tai”, Nguyễn Tất Nhiên còn tiếp tục làm nhiều thơ “ai oán” cho Bùi Thị Duyên. Như bài “Duyên của tình ta con gái Bắc” với những câu… ấn tượng:
  .............
  Nghe nói em vừa thi rớt Luật
  Môi trâm anh tàn héo nụ xa vời
  Mắt công nương thầm khép mộng chân trời
  Xin tội nghiệp lần đầu em thất vọng!
  (Dù thật sự cũng đáng đời em lắm
  Rớt đi Duyên, rớt để thương người!)
  ...........
  
  Thế nhưng, dường như trái tim của Bùi Thị Duyên vẫn không hề mềm sũng trước những bài thơ ướt át đó, thậm chí ngược lại đã có nhiều hờn trách từ phía gia đình bà dành cho nhà thơ tài hoa si tình.  
  
  Cả dư luận, trong khi thán phục, tìm đọc thơ của Nguyễn Tất Nhiên cũng bắt đầu tỏ ý phê phán ông “độc ác” với người-tình-không–trái- tim Bùi Thị Duyên. Để đến nỗi, khoảng năm 1973, Nguyễn Tất Nhiên thật sự mệt mỏi (chữ của ông hay dùng trong thơ) với cuộc tình tuyệt vọng của mình và làm bài thơ coi như là bài cuối cùng dành cho Duyên, trong đó ông “dũng cảm” tự nhận mình là một “tên quái đản”, là người “cầu danh vọng trên nước mắt người tình” như một tạ lỗi:
  
  Năm năm trời... ta làm tên quái đản
  Cầu danh trên nước mắt của người tình
  Năm năm trời có nhục có vinh
  Có chua, chát, ngọt, bùi, cay, đắng...
  Có hai mái đầu chia nhau thù oán
  Có thằng ta trút nạn xuốn vai em!
  Năm năm trời... có một tên Duyên
  Ta ca tụng, rồi chính ta bôi lọ
  Tình ta đẹp nhưng tính ta còn nít nhỏ
  Nên lỗi lầm đã đục màu sông
  Nếu em còn thương mến tuổi mười lăm
  Xin nuốt hận mĩm môi cười xí xóa
  Hồn ta đẹp nhưng đời ta thảm quá
  ..........
  (Tạ lỗi cùng người)
  
  Em hiền như ma soeur.
  
  Cũng trong thời kỳ Nguyễn Tất Nhiên học đệ nhất (lớp 12) và xuất bản tập thơ “Thiên tai”, ông có chú ý đến một cô bạn học chung trường khác tên là Nguyễn Thị Minh Thuỷ.
  
  Minh Thuỷ không đẹp bằng Bùi Thị Duyên nhưng cũng xinh xắn, dễ thương, học giỏi nhất trường, có thể nói là tài năng toàn diện, đặc biệt là hết sức dịu dàng. Đã biết chắc rằng tình yêu mình dành cho Duyên là vô vọng, Nguyễn Tất Nhiên tỏ ra săn đón Minh Thuỷ hơn. Vốn có bản tính dịu dàng, Minh Thuỷ không tỏ ra từ chối tình yêu của nhà thơ mà chỉ im lặng nửa nhận nửa không. Cứ mỗi khi tan trường, đang đi bên cạnh cô bạn học, nhác thấy chiếc Honda của Nguyễn Tất Nhiên lạng lại từ xa là Thuỷ vội đẩy bạn ra phía ngoài, còn mình đi bên trong để tránh tiếp xúc trực tiếp. Những lần như thế, thư từ, quà cáp của nhà thơ được cô bạn nhận giúp và sau đó chuyển lại cho Thuỷ. Bà kể về thời đó: “Có lần anh ấy dúi vào tay bạn tôi một cái bọc và nói trước khi phóng xe đi: “Thuốc bổ óc đó, một cho Dung (tên bạn tôi) và một cho Thuỷ, ráng thức để mà học thi”. Tôi cũng cảm động, vui vui một chút. Anh chàng làm thơ mà cũng biết điệu đó chứ”.
  
  Tuy vậy, khi thấy “hiện tượng” mối tình Nhiên – Duyên rộ lên cả trường, cả tỉnh, cả miền Nam, Minh Thuỷ cũng rất dè chừng. Lần nọ, bà quyết định gom hết tất cả quà cáp, thư tình của Nguyễn Tất Nhiên lâu nay gửi cho mình đem đến nhà bạn, nhờ bạn trả lại hết. Sự kiện đó đã làm cho nhà thơ si tình chấn động. Ông viết ngay bài thơ “Kẻ tự đóng đinh tim” cho Minh Thuỷ:
  Vì chẳng được cầm tay nhau kể lể
  Nên chuyện tình cứ thế, thảm hơn
  Chúa cũng cau mày ngắm nỗi cô đơn
  Của một kẻ đóng tim mình trên thập giá!
  
  Chiều em đi học về, thơm tóc thả
  Áo suông eo trinh bạch cả giáo đường
  Ta ngọt ngào gọi khẽ, người đi luôn
  Nên lũ thiên thần bỗng nhiên thất chí
  Bay xuống trần gian làm thi sĩ
  Nâng Thánh Kinh mà hát thơ tình
  Có con chiên nào thoáng ngạc nhiên
  Rồi lại đắm chìm trong vần nhã nhạc…
  
  Chiều em đi học về, chim trắng bước
  Ngang giáo đường nhòe nhoẹt màu vôi phai
  Có động lòng xin hãy rút khăn tay
  Lau giùm mắt kẻ xương bày trên thánh giá
  Là ta đó, em ơi, đang tầm tã
  Mưa đầy hồn đau đớn thương thân
  Lỡ yêu tín đồ phải chấp nhận gian truân
  Phải muối mặt giao du cùng quỷ sứ
  Tính nhân hậu đã hồi nào hóa dữ
  Chỉ vì em lành lặn quên chàng
  Chỉ vì em… gõ nhẹ cửa thiên đàng
  Bình thản gửi cho hai hàng bím tóc!
  
  Vì chẳng được ra đường đứng, khóc
  Nên hình hài cứ thế, ốm o hơn
  Đời không dung đứa tự thị ngông cuồng
  Người cũng thế nhìn ta chán ghét
  Ta điên đảo, người đâu cần hay biết
  Ta té lên té xuống chẳng ai màng
  Ta còng lưng gánh bụi giữa hoàng hôn
  Người lãnh đạm hất ta rơi vực tối!
  
  Chúa cũng lắc đầu vô phương cứu rỗi
  (Cứu rỗi làm gì một thứ nghênh ngang
  Cứ nổi cơn đòi Thượng Đế ngang hàng
  Đấng Ngàn Tuổi tim già khô độ lượng !)
  
  Ta phải chết cho Nước Trời thịnh vượng
  Cho thánh thần chúc phúc bình an
  Cho em còn mãi mãi dịu hiền ngoan
  Mà hãnh diện có thằng đen đúa
  Luôn nhăn nhó mặt mày chê Chúa khó
  Nhưng cắn răng không hở miệng trách em!
  
  Trong một bài khác, ông còn trách cụ thể về việc Minh Thuỷ đã từng nhận thư, quà của ông như sau:
  
  ........
  
  Ta vẫn nhớ trưa nào em ngồi hát
  Ta thèm hôn lên mắt tiểu thư buồn
  Ta vẫn ăn năn những lúc đón đường
  Em khó chịu mà thư nào cũng nhận!
  ...........
  (Giữa trần gian tuyệt vọng)
  
  Cũng là thơ hờn trách nhưng có gì nhẹ nhàng, đằm thắm hơn chứ không “phẫn uất” như thơ viết cho Bùi Thị Duyên, vì Nguyễn Tất Nhiên đã nhận ra vẻ dịu dàng “Em hiền như ma soeur” của Minh Thuỷ. Phải nói những bài thơ ông viết cho Minh Thuỷ tình tứ, cảm động hơn, dù “chuyện tình” này không ồn ào như với Bùi Thị Duyên. Hình ảnh thắt bính tóc của Minh Thuỷ đi vào thơ ông thơ mộng lắm, ngay cả khi có nguy cơ hai người chia tay:
  
  Em không còn thắt bính
  Nuôi dưỡng thời ngây thơ
  Anh không còn luýnh quýnh
  Giữa sân trường trao thư
  .............
  
  Em thường hay mắt liếc
  Anh thường ngóng cổ cao
  Ngoài đường em bước chậm
  Quán chiều anh nôn nao
  ........
  
   Hai năm tình lận đận
  Hai đứa cùng xanh xao
  Hai năm trời mùa lạnh
  Hai đứa cùng hư hao
  ........
  
  (Hai năm tình lận đận)
  
  Lên đại học, Nguyễn Tất Nhiên vào học Luật khoa, Minh Thuỷ vào Vạn Hạnh, Sài Gòn. Từ đó, hai người hầu như không còn gặp nhau. Thế nhưng, thỉnh thoảng trên báo, ông vẫn có thơ cho Minh Thuỷ, như đoạn thơ dưới đây là một, vẫn da diết lắm:
  
  Trời mưa , không lớn lắm
  nhưng đủ ướt đôi đầu !
  tình yêu , không đáng lắm
  nhưng đủ làm ... tiêu nhau !
  ...............
  
  em tính còn ham chơi
  lưng ngoan dòng tóc bính
  môi trinh non thích cười
  chiều chiều hay giỡn nắng
  tình trôị. kệ tình trôi
  ............
  (Thơ Khởi Tự Mê Cuồng)
  Thì xin nhẫn nhục cưu mang vợ chồng
  
  Năm 1975, biến cố đất nước. Chính sự kiện này đã vô tình “đẩy” Nguyễn Tất Nhiên và Minh Thuỷ gặp lại nhau, ấy là khi cả hai cùng trở về Biên Hoà sinh sống. Nguyễn Tất Nhiên đi làm… rẫy ở Long Thành (Đồng Nai), Minh Thuỷ làm nhân viên hợp tác xã ở thành phố. Dường như sự bình lặng của thời kỳ này đã làm “nguội” những sôi nổi bốc đồng của tình yêu tuổi trẻ một thời. Hai người đến với nhau có vẻ thanh thản, hiểu đời hơn. Tình yêu từ đó được nối lại.
  Năm 1978, họ chính thức làm đám cưới. Tuy nhiên, với một tâm hồn quá mẫn nhạy, thậm chí hơi khác thường, ngay cả khi chuẩn bị chuyển từ vị trí người tình thành người chồng, Nguyễn Tất Nhiên vẫn có những bài thơ dự cảm rằng mình không xứng với sự dịu dàng, hiền ngoan, với kiểu “con nhà gấm lụa thánh hiền” của Minh Thuỷ. Nghe người ta chúc “trăm năm hạnh phúc” ông cũng lo nghĩ. Ông viết:
  
  “Phu thê nếu đã nợ rồi
  Thì tôi đâu ngại ngỏ lời yêu em
  Như con chim mới tập chuyền
  Bâng khuâng gấm lụa thánh hiền em ra
  Mặt trời rực rỡ phương xa
  Ở đây hạnh phúc chỉ là đau thương
  ............
  
  Phu thê nếu đã buộc ràng
  Thì xin nhẫn nhục cưu mang vợ chồng
  Tôi quanh năm sống hoang đàng
  Cũng xin nhỏ lệ hoàn lương, khóc tình”.
  (1978 ở Việt Nam)
  Với những bài thơ viết cho người vừa thành vợ của mình, dễ thấy Nguyễn Tất Nhiên yêu Minh Thuỷ thật tình – thứ tình yêu không còn ai oán, hờn trách, hơn thua như xưa nữa mà đong đầy mặc cảm, lo lắng, làm như tạng người ông thì chỉ yêu thôi chứ đừng cưới, khi yêu thì “hùng hổ” nhưng khi cưới thì “ăn năn”. Như bài “Uyên ương” cái tựa thơ đã rõ là nói về tình vợ chồng, nhưng sao mà… hoài tiếc, thổn thức với những gì đã qua:
  ....
  Có những chiều ta muốn hôn em, rồi khóc
  Mùa bình an nào chờ đợi uyên ương?
  Nhớ hôm xưa em mảnh khảnh tan trường
  Hương trinh khiết ngây ngây chiều nắng lụa
  Áo đông phương còn e dè trước gió
  Ðôi tà ngoan chưa phỉ sức tung tăng
  Bụi trần gian chưa gợn vướng mi cong
  Thơ ta sáng theo hồn ta trẻ nhỏ
  Nhớ hôm xưa em bình minh thiếu nữ
  Môi vô tư chưa bợn nhuốm hơi người
  Tay măng tơ chưa vọc nước dòng đời
  Tóc bính thảnh thơi chưa phiền khói thuốc
  Ta lẽo đẽo theo tình ê ẩm bước
  Ðể chiều về nghẹ thấm thía gian nan!
  Nhớ hôm xưa em mơ mộng nhẹ nhàng
  Hay hát khẻ đôi bài tình man mác
  Trang thư nhỏ ép bông hoa, làm dáng
  Cài tơ nhung lên tóc mượt, làm duyên
  Cười với tình nhưng... tránh vội sang bên
  Như thể sợ tình yêu làm lấm áo!
  Chim trong tổ biết chi đời giông bão
  Em con cưng nào biết tuổi lưu đày
  ......
  Với tính cách khác thường của Nguyễn Tất Nhiên như thế, quả nhiên cuộc sống của họ không hạnh phúc lắm, chủ yếu là do “tính nết hoang đàng” cố hữu của Nguyễn Tất Nhiên – như ông thường tự nhận, toàn là “nhẫn nhục cưu mang vợ chồng”. Dù đã có với nhau hai con trai, nhưng hai người thường xuyên có những cuộc “di cư” mỗi người một nơi mỗi khi trong nhà có “giông bão”. Năm 1992, trong một lần Minh Thuỷ dẫn hai con “di cư” như thế thì nghe tin Nguyễn Tất Nhiên đã tự kết liễu đời mình trong một ngôi chùa ở California, Mỹ (họ sang Mỹ từ năm 1978).
  
  Chính Minh Thuỷ cũng không tin ông chọn giải pháp đó dù quá biết tính cách khác thường của ông. Vì những chuyến “di cư” như thế, đối với bà, chỉ là cách để ông “biết điều” hơn với vợ con mà thôi, nhưng than ôi, “chính vì em mà thiên tài chán sống”, ông đã từng cảnh báo như thế trong một bài thơ thời còn độc thân rồi mà.
  -------------------------
  Đoàn Vị Thượng